Bovista nigrescens
kurzawka czerniejąca
Występowanie: VI-X
Jadalny
Bovista nigrescens Pers., Neues Mag. Bot. 1: 86 (1794)
Owocnik: kulisty lub nieco bulwowaty, 1,5-4,5 (-6) cm średnicy, u podstawy czasami wydłużony, związany z podłożem splotem przerastających się strzępek. Egzoperydium młodych owocników czysto białe, białokremowe. Z wiekiem staje się drobno grudkowane, ziarenkowante lub przybiera charakter delikatnego nalotu, który w czasie dojrzewania odpada. Na dolnej części owocnika jest ono trwalsze i może pozostawać w postaci krusty. Endoperydium połyskujące, jasnoszare, czerwonobrunatne, brązowe, szarobrązowe do srebrzystego, sztywno pergaminowate. U niektórych okazów bywa popękane w nieregularne wieloboczne poletka. Na szczycie powstaje kolisty otworek, który z wiekiem rozszerza się i brzegiem wygina na zewnątrz.
Gleba: dojrzała czekoladowa, czarnobrunatna.
Wysyp zarodników: czerwonobrązowy.
Budowa mikroskopowa: zarodniki kuliste, rzadziej jajowate, drobno brodawkowane lub punktowane, 5-6 µm. Sterygmy hialinowe, najczęściej 5-8 µm, tępo zakończone. Włośnia elastyczna, czarnobrązowa, grubościenna, o licznych długich, dichotomicznych rozgałęzieniach, zwężających się i ostro zakończonych. Brak sept i jamek.
Środowisko: występuje w miejscach suchych, trawiastych, na łąkach, pastwiskach, w zaroślach, rzadziej w lasach.
Uwagi: gatunek spotykany dość często.
Synonimy:
Bovista montana Morgan, J. Cincinnati Soc. Nat. Hist. 14: 145 (1892)
Globaria nigrescens (Pers.) Quél., Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 372 (1873)
Lycoperdon nigrescens (Pers.) Vittad., Monogr. Lycoperd.: 176 (1843)
Sackea nigrescens (Pers.) Rostk., Deutschl. Fl., 3 Abt. (Pilze Deutschl.) 5(18): 33 (1839)
Literatura:
W. Wojewoda (red.), Checklist of Polish Larger Basidiomycetes – Vol. 7 (2003) – Biodiversity of Poland.
W. Rudnicka-Jezierska, Flora Polska. Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodermatales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiatkowe (Podaxales). Instytut Botaniki PAN. Kraków, 1991.
Opracowanie: Waldemar Czerniawski