Bovista plumbea
kurzawka ołowiana
Występowanie: VI-X
Jadalny
Bovista plumbea Pers., Ann. Bot. (Usteri) 15: 4 (1795)
Owocnik: kulisty lub nieco spłaszczony, 1-3,5 cm średnicy, związany z podłożem splotem grzybni. Egzoperydium białe, żółtawe; początkowo gładkie, stopniowo zamszowate lub ziarniste. Przybiera postać białawej krusty, złuszczającej się nieregularnymi płatami koloru piaskowego, szarawego lub brązowawego. Przy podstawie zachowuje się dłużej. Endoperydium pergaminowate, papierowate, sztywne, gładkie, cienkie, mysioszare, ołowianoszare do ciemnoszarego, matowe. Z wiekiem pęka na szczycie tworząc dość dużą, nieregularną szczelinę.
Gleba: dojrzewająca żółtosiarkowa, z wiekiem oliwkowożółta, oliwkowobrązowa, rdzawobrązowa lub brązowoczekoladowa.
Wysyp zarodników: brązowy.
Budowa mikroskopowa: zarodniki krótko jajowate lub elipsoidalne 4-5,2 x 4-5,2 µm, z kroplą wewnątrz. Sterygmy dość długie, 6-14 µm, proste, nieznacznie zwężające się lub prawie równe na całej długości, zakończone ostro lub jak ucięte. Włośnia złożona ze strzępek długich, rozgałęzionych dichotomicznie, czasem łukowato powyginanych i zwężających się stopniowo. Dość sztywna, sprężynująca, brązowo prześwitujaca, grubościenna, częściowo ze zgrubieniami dośrodkowymi, bez jamek i sept. Nibywłośni brak.
Środowisko: występuje na ziemi piaszczystej, umiarkowanie wilgotnej, w miejscach trawiastych, na łąkach, w terenie otwartym, wśród roślinności ruderalnej.
Uwagi: gatunek spotykany dość często. Cechami charakterystycznymi tego gatunku są matowe i szare endoperydium, jajowate zarodniki oraz długa sterygma.
Synonimy:
Bovista brevicauda Velen., České Houby 4-5: 832 (1922)
Bovista ovalispora Cooke & Massee, Grevillea 16(no. 78): 46 (1887)
Bovista suberosa Fr., Syst. mycol. (Lundae) 3(1): 26 (1829)
Endonevrum suberosum (Fr.) Czern., Bull. Soc. Imp. nat. Moscou 18(2, III): 151 (1845)
Globaria plumbea (Pers.) Quél., Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 371 (1873)
Lycoperdon bovista Sowerby, Col. fig. Engl. Fung. Mushr. (London) 3: pl. 331 (1803)
Lycoperdon plumbeum Vittad., Monogr. Lycoperd.: 174 (1843)
Lycoperdon suberosum (Fr.) Bonord.
Literatura:
W. Wojewoda (red.), Checklist of Polish Larger Basidiomycetes – Vol. 7 (2003) – Biodiversity of Poland.
W. Rudnicka-Jezierska, Flora Polska. Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodermatales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiatkowe (Podaxales). Instytut Botaniki PAN. Kraków, 1991.
Opracowanie: Waldemar Czerniawski