Fistulina hepatica
ozorek dębowy
Status na Czerwonej Liście – R, częściowo chroniony
Występowanie: VI-IX
Jadalny
Fistulina hepatica (Schaeff.) With., Syst. arr. Brit. pl., Edn 4 (London) 4: 302 (1801)
Owocnik: nadrzewny, jednoroczny, pojedynczy lub złożony z kilku zrośniętych kapeluszy przyrośniętych bokiem do drewna, siedzący lub z krótkim trzonem. Kapelusze początkowo guzkowate, potem poduszkowate, łopatkowate, półkoliste lub nerkowate, 10-20(-25) cm średnicy i 2-6 cm grubości. Młode owocniki miękkie, mięsiste, pełne krwistego soku, z wiekiem włókniste i sztywne. Górna powierzchnia kapelusza nieznacznie promieniście pręgowana i brodawkowana, za młodu lepka i jasnoróżowa, z wiekiem pomarańczowoczerwona, krwistoczerwona do purpurowobrązowej. Brzeg tępy.
Hymenofor: rurki w jednej warstwie, cylindryczne, niepozrastane ze sobą bokami tylko ściśle przylegające; 1-1,5 cm długości; białawe lub żółtawe, na starość i po uszkodzeniu brunatnorude. Pory koliste; 0,2-0,3 mm średnicy; przeciętnie 3 na 1 mm.
Miąższ: 3-5 cm grubości, mięsisty i silnie soczysty, barwy cielistoczerwonej z marmurkowym wzorkiem żyłkowania. Z wiekiem włóknisty i sztywny. Zapach słaby, przyjemny, smak kwaskowaty.
Wysyp zarodników: bladoochrowy.
Budowa mikroskopowa: zarodniki 4,5-6 x 3-4 µm, jajowate, u podstawy nieco zaostrzone, gładkie, z 1 kroplą wewnątrz. Strzępki lepkiej powierzchni warstwy kapelusza cienkościenne, 3-6 µm grubości. Podstawki 20-25 x 5-6 µm z 2-4 sterygmami do 4 µm długości.
Środowisko: gatunek ten jest pasożytem dębów i kasztanów jadalnych. Występuje zwykle w dolnej części pnia, powodując brunatną zgniliznę.
Uwagi: gatunek ten nie jest częsty. Pojawia się w lasach gdzie występują grupy dębów.
Synonimy:
Agarico-carnis lingua-bovis Paulet, Traité sur les Champignons Comestibles, Atlas 2: 98 (1793)
Boletus buglossum Retz., K. svenska Vetensk-Akad. Handl. 30: 253 (1769)
Boletus bulliardii J.F. Gmel., Systema Naturae, Edn 13 2(2): 1436 (1792)
Boletus hepaticus Vent., Hist. Champ. Fr. (Paris): index, tab. 74 (1812)
Boletus hepaticus Schaeff., Fung. bavar. palat. nasc. (Ratisbonae) 4: 82 (1774)
Ceriomyces hepaticus Sacc., Syll. fung. (Abellini) 6: 388 (1888)
Confistulina hepatica (Sacc.) Stalpers, in Stalpers & Vlug, Can. J. Bot. 61(6): 1660 (1983)
Fistulina buglossoides Bull., Hist. Champ. Fr. (Paris): 314 (1791)
Fistulina buglossum (Retz.) Pers., Neues Mag. Bot. 1: 109 (1794)
Fistulina endoxantha Speg., Fungi Fuegiani 25: 87 (1921)
Fistulina hepatica var. endoxantha (Speg.) J.E. Wright, Boln Soc. argent. Bot. 9: 225 (1961)
Fistulina hepatica var. monstruosa Peck, Bull. Torrey bot. Club 27: 21 (1900)
Fistulina sarcoides St.-Amans, Fl. agen.: 547 (1821)
Hypodrys hepaticus (Schaeff.) Pers., Mycol. eur. (Erlanga) 2: 148 (1825)
Hypodrys hepaticus var. violascens Pers., Mycol. eur. (Erlanga) 2: 149 (1825)
Ptychogaster hepaticus (Sacc.) Lloyd, Mycol. Writ. 3 (polyporoid issue 2): 32 (1909)
Literatura:
S. Domański, H. Orłoś, A. Skirgiełło, Flora Polska. Grzyby (Mycota). Tom III. Żagwiowate II (Polyporaceae pileatae), Szczeciniakowate II (Mucronoporaceae pileatae). Lakownicowate (Ganodermataceae). Bondarcewowate (Bondarzewiaceae). Boletkowate (Boletopsidaceae). Ozorkowate (Fistulinaceae), PWN, 1967.
Opracowanie: Waldemar Czerniawski