Lycoperdon mammiforme
purchawka łatkowata
Jadalny
Lycoperdon mammiforme Pers. [as 'mammaeforme’], Syn. meth. fung. (Göttingen) 1: 146 (1801)
Owocnik: odwrotnie jajowaty lub gruszkowaty, 2-6 cm wysokości i do1-2 cm średnicy. Sznur grzybni wyraźnie wykształcony. Zewnętrzna warstwa egzoperydium tworzy białą, pilśniowatą, osłonę, która na dojrzewającym owocniku rozrywa się na niewielkie płaty, które początkowo pozostają na owocniku, jednak z wiekiem zanikają. Kolce i brodawki jasnokremowe, z wiekiem brązowe, ułożone są gęsto, pojedynczo lub po kilka, w gwiazdkowych skupieniach. Endoperydium brudnobrązowe, gładkie, połyskliwe, miękkie. Na jego szczycie tworzy się koliste ujście. Podglebie ma średnie i duże komory; białe, z wiekiem żółtooliwkowe do ciemnobrązowych; stopniowo przechodzące w glebę, z małą kolumnellą.
Gleba: początkowo żółtobrązowe, z wiekiem ciemnobrązowe.
Wysyp zarodników: żółtobrązowe.
Budowa mikroskopowa: zarodniki 5-6 µm, kuliste, z kroplą, mocno brodawkowane. Włośnia rozgałęziona dichotomicznie, rzadko septowana, jamki obecne. Nibywłośni brak.
Środowisko: gatunek ciepłolubny, pojawia się w lasach liściastych, najczęściej dębowo-grabowych, niekiedy na ich obrzeżach.
Uwagi: gatunek rzadki w Polsce. Charakterystyczny dzięki obecności osłony na owocniku.
Synonimy:
Lycoperdon velatum Vittad., Monogr. Lycoperd.: 43 (1842)
Utraria velata (Vittad.) Quél., Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 366 (1873)
Literatura:
W. Wojewoda (red.), Checklist of Polish Larger Basidiomycetes – Vol. 7 (2003) – Biodiversity of Poland
W. Rudnicka-Jezierska, Flora Polska. Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodermatales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiatkowe (Podaxales). Instytut Botaniki PAN. Kraków, 1991.
Opracowanie: Waldemar Czerniawski