Tulostoma brumale
berłóweczka zimowa
Status na Czerwonej Liście – R
Niejadalny
Tulostoma brumale Pers., Neues Mag. Bot. 1: 86 (1794)
Owocnik: Owocnik dojrzały w kształcie pałeczki z kulistą główką na szczycie. Główka średnicy do 0,9(-1,3) cm. Egzoperydium błoniaste, białawe, wcześnie odpadające, jego strzępki z licznymi przylepionymi cząstkami podłoża mogą zachować się przy dolnej części główki nawet jako trochę zwisające. Endoperydium kulistawe lub od dołu spłaszczone, niekiedy cebulowate, cienkie, sztywne, pergaminowate, gładkie; dojrzałe ochrowobiałe, czasem z rdzawobrązowymi plamami, a także żółtobrązowawe. Perystom (ujście) krótko rurkowate, nieco wystające. Strefa wokół ujścia wyróżnia się ciemniejszym zabarwieniem, bywa żółtawo- lub brudnobrązowa, a nawet cynamonowo- lub szarobrązowa.
Trzon: do 5 x 0,3-0,5 cm, zagłębiony w podłożu, prosty, brudnobrązowy, ochrowobrązowy, gładki do łuskowatego (łuseczki wąskie, ciasno przylegające lub odstające), niekiedy występują w nim podłużne bruzdy; na przekroju kremowobiały.
Budowa mikroskopowa: zarodniki 6 x 8 µm, kuliste, żółtawe, gęsto brodawkowane. Włośnia grubościenna, hialinowa, z przegrodami, wokół których jest słabo zabarwiona; łamliwa.
Środowisko: pojawia się głównie jesienią, wśród traw i mchów, na glebach suchych, piaszczystych lub wapiennych, w miejscach nasłonecznionych, pojedynczo lub gromadnie.
Uwagi: gatunek dość częsty. Do roku 2014 był w Polsce chroniony.
Literatura:
W. Wojewoda (red.), Checklist of Polish Larger Basidiomycetes – Vol. 7 (2003) – Biodiversity of Poland
W. Rudnicka-Jezierska, Flora Polska. Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodermatales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiatkowe (Podaxales). Instytut Botaniki PAN. Kraków, 1991.
Opracowanie: Waldemar Czerniawski