Galerina marginata
hełmówka jadowita
Występowanie: VIII-X
Trujący
Galerina marginata (Batsch) Kühner, Encyclop. Mycol. 7: 225 (1935)
Kapelusz: średnicy 1-4 cm, początkowo łukowaty, potem płaski, gładki, brzeg ostry z resztami osłony. Na krawędzi prześwitująco żłobkowany. W warunkach suchych żółtobrązowy, podczas dużej wilgotności strefa brzegowa ciemnieje na brązowo.
Hymenofor: blaszki delikatnie wybrzuszone, przy trzonie wykrojone ząbkiem i szeroko przerośnięte, brązowawe, ostrze bledsze.
Trzon: 2-5 x 0,2-1,0 cm, suchy, pod pierścieniem włókienkowaty, bez łusek, pod kapeluszem szarobrązowy, poza tym żółty do umbrowobrązowego.
Miąższ: pod kapeluszem jasnoochrowy, w trzonie umbrowobrązowy. Smak i zapach mączno-rzodkiewkowe.
Wysyp zarodników: rdzawobrązowy.
Budowa mikroskopowa: zarodniki 7,5-10,5(-13) x 4,5-6,5(-7) μm, delikatnie brodawkowane, elipsoidalne do migdałkowatych, z łysinką. Cheilocystydy i pleurocystydy butelkowate i wrzecionowate.
Środowisko: pojawia się na pniach drzew iglastych, szczególnie w górach.
Uwagi: gatunek dość częsty. Podobny jest łuszczak zmienny (Kuehneromyces mutabilis), który poniżej pierścienia ma czarnobrązowe łuseczki i preferuje drzewa liściaste.
Synonimy:
Agaricus autumnalis Peck, Ann. Rep. Reg. N.Y. St. Mus. 23: 92 (1872) [1870]
Agaricus caudicinus var. denudatus Pers., Syn. meth. fung. (Göttingen) 2: 272 (1801)
Agaricus marginatus Batsch, Elench. fung., cont. sec. (Halle): 207 (1789)
Agaricus unicolor Vahl, Fl. Danic. 6: 7 (1792)
Galera marginata (Batsch) P. Kumm., Führ. Pilzk. (Zerbst): 74 (1871)
Galerina autumnalis (Peck) A.H. Sm. & Singer, Monogr. Galerina: 246 (1964)
Galerina unicolor (Vahl) Singer, Beih. bot. Zbl., Abt. 2 56: 170 (1936)
Galerula marginata (Batsch) Kühner, Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 50: 78 (1934)
Galerula unicolor (Vahl) Kühner, Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 50: 78 (1934)
Gymnopilus autumnalis (Peck) Murrill, N. Amer. Fl. (New York) 10(2) (1917)
Naucoria autumnalis (Peck) Sacc., Syll. fung. (Abellini) 5: 834 (1887)
Pholiota marginata (Batsch) Quél., Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 127 (1872)
Pholiota unicolor (Vahl) Gillet, Hyménomycètes (Alençon): 436 (1876) [1878]
Literatura:
P. Škubla, Wielki atlas grzybów, Elipsa, 2008
H. Knudsen, J. Vesterholt, Funga Nordica Nordsvamp, Copenhagen, 2008
Opracowanie: Waldemar Czerniawski