koźlarz babka

Występowanie: VI-XI
Jadalny

Leccinum scabrum (Bull.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 647 (1821)

Kapelusz: średnicy 4-12 cm, bardzo zmienny pod względem barwy od białego, przez jasnobrązowy, ciemnobrązowy, cynamonowobrązowy, czerwonobrązowy do czarnobrązowego. Za młodu półkulisty, potem bardziej spłaszczony. Skórka nieco wystająca poza brzeg kapelusza.

Hymenofor: rurki białawokremowe, za młodu trochę brązowieją z miejscu ucisku.

Trzon: biały, pokryty szorstkimi, czarniawymi albo szarobrązowawymi (czasem bezbarwnymi) łuseczkami, bez wyraźnego wzoru siateczki.

Miąższ: białawy, po przecięciu zachowuje barwę, czasem powoli i nieznacznie przebarwia się na różowo.

Wysyp zarodników: żółtobrązowy do oliwkowobrązowawego.

Budowa mikroskopowa: zarodniki 13-18 x 5-6 µm.

Środowisko: wyrasta pod brzozami, na terenach wilgotnych, na obrzeżach lasów, w parkach, ogrodach; częsty.

Uwagi: smaczny grzyb jadalny. Zachodzi możliwość pomyłki z innymi koźlarzami.

Synonimy:

Boletus albus Gillet, Revue mycol., Toulouse 3: 5 (1881)
Boletus avellaneus J. Blum, Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 85(4): 560 (1970) [1969]
Boletus chalybaeus (Singer) Murrill, Lloydia 11: 26 (1948)
Boletus gilletii Sacc. & Cub., Syll. fung. (Abellini) 6: 46 (1888)
Boletus niveus Fr., Observ. mycol. (Havniae) 1: 111 (1815)
Boletus oxydabilis (Singer) J. Blum, Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 85(4): 560 (1970) [1969]
Boletus oxydabilis var. chioneoscaber J. Blum, Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 85(4): 560 (1970) [1969]
Boletus oxydabilis (Singer) J. Blum, Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 85(4): 560 (1970) [1969] var. oxydabilis
Boletus roseofractus (Watling) Hlaváček, Mykologický Sborník 66(3): 83 (1989)
Boletus roseofractus (Watling) Hlaváček, Mykologický Sborník 65(3): 83 (1988)
Boletus rotundifoliae (Singer) S. Lundell, Fungi Exsiccati Suecici fasc. 53-54: no. 2615 (1959)
Boletus rufescens var. flavescens (Quél.) J. Blum, Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 85: 562 (1970) [1969]
Boletus scaber Bull., Herb. Fr. 3: tab. 132 (1783) [1782-83]
Boletus scaber f. aerugineus Killerm., Denkschr. Königl.-Baier. Bot. Ges. Regensburg 16: 19 (1925)
Boletus scaber f. chioneus (Fr.) Vassilkov, in Novin (Ed.), Ecologiya i Biologiya Rastenii Vo.vtochnoevropeskot Lesotundry [Ecology and Biology of Plants of the East-European Forest Tundra], Pt. 1 (Leningrad): 57 (1970)
Boletus scaber f. oxydabilis (Singer) Vassilkov, in Novin (Ed.), Ecologiya i Biologiya Rastenii Vo.vtochnoevropeskot Lesotundry [Ecology and Biology of Plants of the East-European Forest Tundra], Pt. 1 (Leningrad): 57 (1970)
Boletus scaber f. pileofuscus Bres.
Boletus scaber f. rotundifoliae (Singer) Vassilkov, in Novin (Ed.), Ecologiya i Biologiya Rastenii Vo.vtochnoevropeskot Lesotundry [Ecology and Biology of Plants of the East-European Forest Tundra], Pt. 1 (Leningrad): 57 (1970)
Boletus scaber Bull., Herb. Fr. 3: tab. 132 (1783) [1782-83] f. scaber
Boletus scaber var. aerugineus (Fr.) Opat., Arch. Naturgesch. 2(1): 33 (1836)
Boletus scaber var. albus (Henn.) Hlaváček, Mykologický Sborník 66(1): 4 (1989)
Boletus scaber var. areolatus Peck, Ann. Rep. Reg. N.Y. St. Mus. 48: 298 (1897) [1895]
Boletus scaber var. brunneus Opat., Arch. Naturgesch. 2(1): 33 (1836)
Boletus scaber var. chalybaeus (Singer) Murrill, Lloydia 11: 26 (1948)
Boletus scaber var. chioneus Fr., Observ. mycol. (Havniae) 2: 250 (1818)
Boletus scaber var. cinnamomeus (Vassilkov) Hlaváček, Mykologický Sborník 66(1): 4 (1989)
Boletus scaber var. coloratipes Singer, Annls mycol. 40(1/2): 36 (1942)
Boletus scaber var. decipiens Pers., Mycol. eur. (Erlanga) 2: 147 (1825)
Boletus scaber var. fuligineus Opat., Arch. Naturgesch. 2(1): 33 (1836)
Boletus scaber var. fuscus Peck, Ann. Rep. Reg. N.Y. St. Mus. 48: 297 (1897) [1895]
Boletus scaber var. leuphaeus J. Blum, (1967)
Boletus scaber var. niveus (Fr.) Opat., Arch. Naturgesch. 2(1): 33 (1836)
Boletus scaber var. niveus Peck, Ann. Rep. N.Y. St. Mus. nat. Hist. 38: 110 (1885)
Boletus scaber var. oxydabilis (Singer) Vassilkov, Compl. Fl. Champ. Supér. Maroc: 38 (1948)
Boletus scaber var. rufus (Schaeff.) Opat., Arch. Naturgesch. 2(1): 34 (1836)
Boletus scaber var. rufus Pers., Mycol. eur. (Erlanga) 2: 147 (1825)
Boletus scaber Bull., Herb. Fr. 3: tab. 132 (1783) [1782-83] var. scaber
Boletus scaber var. testaceus Opat., Arch. Naturgesch. 2(1): 34 (1836)
Ceriomyces scaber (Bull.) Murrill, Mycologia 1(4): 146 (1909)
Gyroporus scaber (Bull.) Quél., Enchir. fung. (Paris): 162 (1886)
Gyroporus scaber var. flavescens Quél., Compt. Rend. Assoc. Franç. Avancem. Sci. 18(2): 512 (1890) [1889]
Gyroporus scaber (Bull.) Quél., Enchir. fung. (Paris): 162 (1886) var. scaber
Krombholzia oxydabilis Singer, Revue Mycol., Paris 3: 189 (1938)
Krombholzia rotundifoliae Singer, Revue Mycol., Paris 3: 190 (1938)
Krombholzia scabra (Bull.) P. Karst., Revue mycol., Toulouse 3(no. 9): 17 (1881)
Krombholzia scabra f. albida Vassilkov, Trudy Botanicheskogo Instituta im. V.L. Komarova 10: 371 (1956)
Krombholzia scabra f. chionea Vassilkov, Trudy botanicheskogo Instituta im. V.L. Komarova AN SSSR, Series II, Spor. Rast. 10: 371 (1956)
Krombholzia scabra f. cinnamomea Vassilkov, Trudy Botanicheskogo Instituta im. V.L. Komarova 10: 370 (1956)
Krombholzia scabra f. lignicola Vassilkov, Trudy Botanicheskogo Instituta im. V.L. Komarova 10: 371 (1956)
Krombholzia scabra f. media Vassilkov, Trudy Botanicheskogo Instituta im. V.L. Komarova 10: 371 (1956)
Krombholzia scabra f. oxydabilis (Singer) Vassilkov, Trudy Botanicheskogo Instituta im. V.L. Komarova 10: 372 (1956)
Krombholzia scabra f. rotundifoliae (Singer) Vassilkov, Trudy Botanicheskogo Instituta im. V.L. Komarova 10: 372 (1956)
Krombholzia scabra (Bull.) P. Karst., Revue mycol., Toulouse 3(no. 9): 17 (1881) f. scabra
Krombholzia scabra f. squamulosa Vassilkov, Trudy Botanicheskogo Instituta im. V.L. Komarova 10: 372 (1956)
Krombholzia scabra f. versicolor Vassilkov, Trudy Botanicheskogo Instituta im. V.L. Komarova 10: 373 (1956)
Krombholzia scabra (Bull.) P. Karst., Revue mycol., Toulouse 3(no. 9): 17 (1881) var. scabra
Krombholziella avellanea (J. Blum) Courtec., Clé de determination macroscopique des champignons superieurs des regions du Nord de la France (Roubaix): 119 (1986)
Krombholziella avellanea (J. Blum) Alessio, Boletus Dill. ex L. (Saronno): 458 (1985)
Krombholziella avellanea (J. Blum) Bon, Docums Mycol. 16(no. 62): 66 (1986)
Krombholziella chalybaea (Singer) Šutara, Česká Mykol. 36(2): 81 (1982)
Krombholziella nivea (Fr.) Alessio, Boletus Dill. ex L. (Saronno): 452 (1985)
Krombholziella oxydabilis (Singer) Šutara, Česká Mykol. 36(2): 82 (1982)
Krombholziella roseofracta (Watling) Šutara, Česká Mykol. 36(2): 82 (1982)
Krombholziella rotundifoliae (Singer) Šutara, Česká Mykol. 36(2): 82 (1982)
Krombholziella scabra (Bull.) Maire, Fungi Cat., Series Altera 1937 3(4): 46 (1937)
Krombholziella subcinnamomea (Pilát & Dermek) Alessio, Boletus Dill. ex L. (Saronno): 458 (1985)
Leccinum avellaneum (J. Blum) Bon, Docums Mycol. 9(no. 35): 41 (1979)
Leccinum chalybaeum Singer, Mycologia 37(6): 799 (1945)
Leccinum niveum (Fr.) Rauschert, Nova Hedwigia 45(3-4): 503 (1987)
Leccinum oxydabile (Singer) Singer, Am. Midl. Nat. 37: 123 (1947)

Leccinum rigidipes P.D. Orton, Trans. Br. mycol. Soc. 91(4): 560 (1988)
Leccinum roseofractum Watling, Notes R. bot. Gdn Edinb. 28(3): 313 (1968)
Leccinum rotundifoliae (Singer) A.H. Sm., Thiers & Watling, Michigan Bot. 6: 128 (1967)
Leccinum scabrum (Bull.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 647 (1821) f. scabrum
Leccinum scabrum subsp. niveum (Fr.) Singer, Lilloa 22: 686 (1951) [1949]
Leccinum scabrum (Bull.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 647 (1821) subsp. scabrum
Leccinum scabrum subsp. tundrae Kallio, Annls Univ. turku., Ser. A II: 25 (1975)
Leccinum scabrum var. avellaneum (J. Blum) J.A. Muñoz, Fungi europ. (Alassio) 2: 485 (2005)
Leccinum scabrum var. chalybaeum (Singer) Murrill, Lloydia 11: 26 (1948)
Leccinum scabrum var. coloratipes (Singer) Singer, Pilze Mitteleuropas (Stuttgart) 6: 95 (1966)
Leccinum scabrum var. pinguipedum Pilát, Erica, Plzeň 3: 13 (1994)
Leccinum scabrum var. roseofractum (Watling) Šutara, in Šutara, Mišík & Janda, Hřibovité Houby, Čeled’ Boletaceae a Rody Gyrodon, Gyroporus, Boletinus a Suillus (Prague): 38 (2009)
Leccinum scabrum (Bull.) Gray, Nat. Arr. Brit. Pl. (London) 1: 647 (1821) var. scabrum
Leccinum subcinnamomeum Pilát & Dermek, Hribovité Huby [Boletaceous Fungi]: 144 (1974)

Suillus albus Henn., in Engler & Prantl, Nat. Pflanzenfam., Teil. I (Leipzig) 1**: 190 (1898) [1900]
Trachypus scaber (Bull.) Romagn., Revue Mycol., Paris 4: 141 (1939)
Trachypus scaber (Bull.) Romagn., Revue Mycol., Paris 4: 141 (1939) f. scaber

Literatura:
H. Knudsen, J. Vesterholt, Funga Nordica Nordsvamp, Copenhagen, 2008
E. Gerhardt, Grzyby – Wielki ilustrowany przewodnik, KDC, 2000
W. Wojewoda (red.), Checklist of Polish Larger Basidiomycetes – Vol. 7 (2003 ) – Biodiversity of Poland

Link do dyskusji na forum

Opracowanie: Waldemar Czerniawski, Barbara Piech